تحقیقات حکماء در اینکه خیر و سعادت چيست؟
شیخ جلیل ابن مسکویه گويد: به یاری حقتعالی در این مقاله بیان مي نمائيم که:
 خیر چيست؟ و سعادت کدام است و تفاوت بین آنها به چه نحو است؟
پس از ان کلماتی که حکیم ارسطو در معنای آن گفته تذکر مي دهيم .
پیشینیان در معنای خیر گفته اند ( خیر غایت اخیراست ) و گاهی شیئی نافع را نیز خیر نامیده اند اما سعادت خیر اضافی است كه نسبت به اشخاص متفاوت به نظر مي آيد چنانچه بعضی از امور نسبت به بعضی سعادت و کمال در صورتي كه نسبت بدیگران اینطور نیست پس از اینجا معلوم مي شود که چون از سعادت امر نسبی و اضافی است يعني: سعادت هر نوعی و شخصی غیر از سعادت نوع دیگر و شخص دیگری است اين است كه هر کس در سعادت طوری اظهار نظر نموده و رأیی اتخاذ کرده و سعادت انسان غیر از سعادت فرس است و سعادت هر موجودی در تمامیت و کمالی است که مخصوص به وي است .
اما غیر آن غایت و مقصد آن هر فاعل مختاری است که اول تصور مي نمايدامری را که خیر و خوب به نظر مي آيد سپس مشتاق مي گردد و در طلب آن میشتابد و این یک معنای عامی است مشترک بین افراد بشر که تمام آنها از جهت انسانیت در این معنی با هم مساوی مي باشد.
اما سعادت اینطور نیست یک امر جامع و یک معنای مشترکی نیست بلکه معنائی است که به اختلاف موارد و به اعتبار موضوعات مختلف مي گردد
و هر کسی از سعادت چیزی در نظر مي گيرد اما خیر مطلق یک معنای وحدانی است که به اختلاف موارد مختلف نمي گردد.
و بعضی گمان کرده اند که سعادت منحصر به بشر نیست درغیر بشر نیز یافت مي شود چنانچه بعضی از موجودات نسبت به بعضی دیگر سعدتمند مي باشند لکن اگر قبول کنیم که بین حيوانات و نباتات نیز ایمنی يعني: سعادتمندی صادق آید قبول نمي كنيم که سعادت به آن معنائی که در انسان است در آنها نیز باشد زیرا که قصد و رویه و اکتساب کمال در آنها تصور ندارد فقط منشأ سعادت در آنها استعداد و قابلیت و مهیا بودن مادۀ وجود آنها است برای کمال لکن استعداد کمالی که در نفس بشر است شوق و اراده از وی پدید مي گردد و کسب سعادت مي نمايند و مناسب اين است که آنچه باعث تفاوت حيوانات مي شود درمأکولات و مشروبات و راحتی آنها آن را بخت و اتفاق نامیم نه آن سعادتیکه برای انسان قائل میشویم.
چنانچه گفته شد خیر و نیک مطلق را معرفی نموده اند ( به غایت اخیر) و این تعریف را نیکو  دانسته اند زیرا که عقل حرکت به غير نهایت را محال می داند و لابد در هر حرکت و فعل و عملی که از فاعل مختار ( يعني: افراد بشر) صادر مي گردد عامل آن یک جهت خیر و خوبی در نظر گرفته و این مطلب از بدیهیات به شمار مي رود .
اين است که در تمام صناعات و تدابیری که از روی اختیار صادر مي گردد جهت خیری در نظر است و مقصود حصول آن امر خیر است و كسي كه در افعال خود مقصد خیری در نظر نگیرد و فعل و عمل او عبث و بیهوده خواهد بود و عقل از کار عبث اباء و امتناع دارد و بیهوده کاری را منع مي نمايد .
پس از آنکه دانستیم که مقصود هر فاعلی از فعل و غرض هر عاملی از عمل امر خیر  نیکی است که در نظر گرفته و آن را غایت و فائدۀ عمل خویش مي داند و بر انجام دادن آن مي كوشد بایستی بدانیم معنی خیر و نیک مطلق چيست؟ و غایت اخیر که منتهی اليه هر خیری است تمام خیرات منتهی به آن مي گردد کدام است تا آنکه در افعال و اعمال خودمان آن خیر و تیک مطلق را غایت و غرض و فائده قرار دهیم  به او توجه نمائیم ( يعني: آن را هدف آرزو و آمال خود گردانیم و بر انجام دادن آن بکوشیم ) و التفاوت به غير آن ننمائیم و فکر خودمان را در خیرات ولو آنکه منتهی بخیر و نیک مطلق گردد پراکنده نکنیمو چيزي كه خیر و نیک نیست بغلط و اشتباه گمان نکنیم که خیر و نیک است و عمر خود را درطلبش فانی گردانیم و اینکه در بیان اقسام خیرات برمي آييم تا آنکه طالب سعادت در طلب آن بکوشد زیرا که آنچه را مردم خیر مي دانند خیر و نیک مطلق نیست .